Mastitis – kosztowny problem gospodarstw mlecznych

Mastitis jest to choroba wywoływana przez drobnoustroje (mikoplazmy, wirusy, bakterie, grzyby oraz glony). W każdym gospodarstwie mlecznym generuje dodatkowe koszty obniżające zysk z produkcji. W myśl zasady „lepiej zapobiegać niż leczyć” w walce z mastitis szczególny nacisk kładzie się na profilaktykę.

Koszty Mastitis związane są ze stratą mleka w okresie karencji, leczeniem, spadkiem produkcji, spowodowanym trwałym uszkodzeniem komórek gruczołu mlecznego, a w najgorszych przypadkach również z brakowaniem. W zależności od formy i przebiegu, straty wywołane pojedynczym przypadkiem mastitis mogą sięgać nawet 1200 zł. Głównym sprawcą choroby są bakterie z grupy gronkowców, paciorkowców i E. Coli, które zasiedlają wymię i namnażają się w nim. Droga, którą drobnoustroje dostają się do wymienia to kanał strzykowy, dlatego bardzo ważne jest aby podczas wykonywania doju krów została zachowana higiena.

Podatność krów na infekcje jest różna, np. krowy o większej średnicy kanału częściej chorują na mastitis. Skłonność krów do zapalenia wymion wzrasta również z wiekiem zwierzęcia. Natomiast zwierzęta w pierwszej laktacji cechują się największą odpornością na chorobę. Proces związany z produkcją i sekrecją mleka jest dość skomplikowany. Im wyższa wydajność tym większy wysiłek metaboliczny organizmu krowy. Przyjmuje się, że aby wytworzyć 1 litr mleka, przez wymię krowy musi przepłynąć od 400 do 500 litrów krwi. Z tego względu w gruczole mlecznym, fizjologicznie przeciążonym, następuje szybkie zużywanie się komórek wydzielniczych a jednocześnie ciągła ich odnowa, w konsekwencji czego zużyte komórki przedostają się do mleka. W wyniku tego procesu do mleka przechodzi z krwi także pewna ilość czerwonych, jak i białych krwinek. Poza nimi w mleku znajduje się dość znaczna ilość komórek nabłonkowych i niewielka liczba komórek systemu odpornościowego. Zawartość leukocytów wynosi wówczas od 20-40 proc. ogólnej ilości elementów komórkowych w mleku. Ten stan ulega zmianie w przypadku zapalenia, czyli zakłócenia równowagi fizjologicznej wymienia krowy, a tym samym całego organizmu.

Zapalenie wymienia (mastitis) może przyjąć formę kliniczną lub podkliniczną. Do objawów formy klinicznej zalicza się:

• stan zapalny wymienia, czyli zaczerwienienie, ciepłota, twardość oraz ból podczas dotykania wymienia,
• zmiana koloru mleka, jego zapachu, konsystencji oraz wyglądu,
• zaburzony stan ogólny krowy objawiający się pogorszeniem apetytu, spadkiem produkcji mleka, gorączka.

Forma kliniczna mastitis może przybrać przebieg podostry lub ostry.

Forma podostra objawia się spadkiem produkcji mleka oraz wzrostem komórek somatycznych w mleku. Wymię krowy zazwyczaj ma wygląd normalny, a jeżeli już są jakiekolwiek jego zmiany to są one niewielkie. W mleku zmiany również są nieznaczne, staje się ono wodniste oraz kłaczkowate.

W przypadku formy klinicznej o ostrym przebiegu objawy pokrywają się z objawami formy klinicznej opisanymi powyżej. Dodatkowo należy dodać, że krowa zalega, dostaje biegunki, a z wymienia wydziela się śluzowata wydzielina lub ropa. Podczas ostrej formy zapalenia wymienia może dochodzić do trwałego jego uszkodzenia tj. powstawanie guzów, zmniejszenie ćwiartki, stwardnienia oraz zropienia tkanki.

Leczenie zapalenia wymienia polega na zastosowaniu antybiotyków, dlatego w myśl zasady „lepiej zapobiegać niż leczyć” w walce z mastitis szczególny nacisk kładzie się na profilaktykę. Mastitis nie należy traktować jako choroby pojedynczej sztuki, lecz jako chorobę całego stada, zatem profilaktyką obejmujemy całą oborę.

Przeciwdziałanie chorobie polega na zachowaniu odpowiednich warunków środowiskowych panujących w oborze (dezynfekcja, wentylacja itp.). Do profilaktyki należy zaliczyć dbanie o zachowanie odpowiedniej higieny legowisk, która ma na celu utrzymanie wymienia krowy w jak najlepszej czystości. Ważnym elementem profilaktyki choroby zapalenia wymienia jest higiena doju oraz czystość aparatów udojowych. Dój krowy rozpoczyna się od przedzdajania, czyli czynności polegającej na zdojeniu z każdej ćwiartki strug mleka w celu sprawdzenia jego barwy oraz konsystencji. Następnie przeprowadza się czyszczenie strzyków (jednorazowymi ręcznikami nasączonymi środkiem dezynfekującym) oraz masaż przedudojowy wymienia. Po zakończeniu doju należy przeprowadzić dezynfekcję strzyków zanurzając je w preparacie dezynfekcyjnym chroniącym kanał strzykowy przed drobnoustrojami. Do profilaktyki wymienia krowy należy również zaliczyć czystość rąk dojarza ponieważ mogą być one źródłem patogenów, które przenoszą się na wymiona i strzyki.

W profilaktyce Mastitis bardzo istotną rolę odgrywa żywienie. Zapewnienie prawidłowego zbilansowania dawki zarówno pod względem białka i energii, jak również minerałów i witamin pozwala utrzymać prawidłowo funkcjonujące mechanizmy obronne układu immunologicznego, dzięki czemu krowy dużo łatwiej radzą sobie z presją patogenów obecnych w środowisku.

Informacje o tym jak redukować ryzyko Mastitis, budując naturalną odporność krów, znajdziesz w kolejnych artykułach Krowie na Zdrowie.